15.06.2013

Hanowerskie sztandary / Hanoverian colours (2)

Wszystkie sztandary opisywane w poprzednim poście miały jedną wspólną cechę: zawierały elementy herbu szefa / pułkownika i w związku z tym, przynajmniej teoretycznie, powinny ulec zmianie w momencie jego śmierci. Dzisiaj przedstawię sztandary, których wspólnym mianownikiem jest inny motyw - herb suwerena. Poniższe sztandary zdobyte zostały pod Neerwinden i wszystkie należą do pułków z Hanoweru-Calenberga, a wykonane zostały bez wątpienia podczas panowania księcia Ernesta Augusta. 
All colours presented in my previous post had one thing in common: they were based of colonel's coat of arms, so we should assume that they would be changed along with colonel. Today I show some flags with another motif in common - the ducal cypher. All colours shown below were lost at Neerwinden and all belonged to Hanover-Calenbeurg regiments under the rule of duke Ernst Augustus.
Najpierw dwa sztandary, które p. Belaubre przypisuje pułkowi Bremer (8B). Kolor zielony, widoczny na obrazku jest wypłowiałym granatowym, tak w każdym razie interpretuje go Belaubre. Można oczywiście zapytać dlaczego ten sztandar, pozbawiony jakichkolwiek znaków szczególnych został przypisany do tego właśnie regimentu, niestety Belaubre nie podaje tego w swojej książce.
We start with two colours, that Mr. Belaubre attributes to regiment Bremer (8B). Greenish shade, shown on the picture is faded dark blue, as it is interpreted as such in Belaubre's book. Naturally, one could ask why such nondescript flag was attributed to this specific regiment, unfortunatelly Mr Belaugre did'n explain it in his book.
Kolejny sztandar sprawił mi nieco kłopotu. Belaubre opisuje go jako należący do regimentu du Mont (11B), ale pokazuje go bez srebrnego wieńca. W mojej wersji "Triomphes ...", której autorem jest Hoynck van Pependrecht widać wieniec pod monogramem. Co więcej, na stronie biblioteki Gallica można znaleźć zdigitalizowane niektóre oryginalne rysunki. Tam też pokazany jest wieniec (patrz nagłówek posta). 
Another colour was more trying. Mr Belaubre attributes it to regiment du Mont (11B), but shows it without silver palm leaves. My version of "Triomphes ...", done by Hoynck van Pependrecht shows the leaves clearly. Moreover, on Gallica library pages one can found some of original pictures digitalised and leaves exist on one of these pictures (see the picture on the top).

A teraz kwestia gwardii pieszej (GR). Goldberg i Belaubre pokazują w swojej książce sztandar pułku gwardii, zdobyty pod Neerwinden. Na białym tle znajduje się złoty monogram księcia Ernesta Augusta. Niestety, nie udało mi się znaleźć tego sztandaru w moich "Triomphes ...", tak więc źródło tej informacji jest dla mnie niejasne. Generalnie ufam jednak p. Belaubre i tym razem także uwierzę mu na słowo. 
In his book, Golderg and Belaubre show also the flag of foot guards (GR), also taken at Neerwinden. It is white with golden ducal cypher. Unfortunatelly, my copy of "Triomphes ..." doesn't show such flag, so the source of this reconstruction remains unclear to me. Generally I trust Mr Belaubre, so in this case I will tak his word for that.
 
A na koniec największy problem. Ernest August zmarł w roku 1698, a na tron wstąpił Jerzy Ludwik, późniejszy król Wielkiej Brytanii. Wydaje się naturalnym, że wraz z nowym władcą z armii powinny zniknąć sztandary z monogramem jego poprzednika. Panował wtedy pokój, pułki były w domu, nic nie przeszkadzało by wymienić sztandary dosłownie w przeciągu kilku tygodni. Czy tak się jednak stało - nie wiemy. 
Now - the biggest problem. Duke Ernst Augustus died in 1698 and was succeded by George Louis, future king of Great Britain. It seems natural, that with ascension of a new ruler, all colours bearing the cypher of his predecessor should be replaced. The war ended, troops were at home, so new colours could be provided in very short time. If it happened - we don't know.

11.06.2013

Hanowerskie sztandary/ Hanoverian colours (1)

Posiadam 10 batalionów (podstawek) hanowerskiej piechoty. W dodatku pomalowanej przez mojego kolegę Pawła, prawdziwego mistrza pędzla. Teraz muszę je przepodstawkować, by odpowiadały  założeniom systemu oraz dać im nowe sztandary.
Sztandarom postanowiłem przyjrzeć się dokładniej. Moje dotychczasowe wersje oparte były na książce A. Kühna (Hanoverian armies during the war of the Spanish succession, opracowanej przez P. Condray'a) oraz na obrazkach z witryny warflag.com. Sztandary te budziły moje podejrzenia. Są bardzo (aż za bardzo) podobne do egzemplarzy używanych podczas wojny siedmioletniej. Rozpocząłem kilka dyskusji na forach i okazało się, że nikt nie potrafi mi powiedzieć na jakich źródłach Kühn oparł swoje rekonstrukcje. Wtedy sięgnąłem do drugiej książki, której autorami są C.P. Goldberg i J. Belaubre (Lüneburg-Celle/Hannover 1702-1713, w języku niemieckim). Odmiennie niż u Kühna pokazane tam są sztandary opracowane na podstawie trofeów zdobytych podczas wojen Ludwika XIV i uwiecznionych potem w "Triomphes...". Moje nowe sztandary postanowiłem oprzeć na tych właśnie źródłach. W kilku postach postaram się opisać moje rozumowanie. Jeżeli ktoś zauważy jakieś błędy, wdzięczny będę za zwrócenie mi uwagi.
In my collection I have 10 battalions (stands) of Hanoverian infantry, all painted by my wargaming pal and true master painter Paweł. Now I must rebase then to fit new system and give them new flags. 
I decided to do detailed research on Hanoverian colours and guidons. My current flags were based on Kühn's booklet (Hanoverian armies during the war of the Spanish succession, edited by P. Condray) and on pictures found at warflag.com site. They looked suspicious to me - they were similar (too similar) to SYW models. I started some discussion on wargaming forums, but unfortunatelly, nobody could help me with the information what was the original source of Kühn's reconstructions. I suspect that Kuhn simply adapted well known SYW flags to earlier period. I've got another book about Hanoverian armies of the period, the one by C.P. Goldberg and J. Belaubre (Lüneburg-Celle/Hannover 1702-1713, in German). Unlike Kühn it shows colours reconstructed from trophies taken by Louis XIV's armies and drawn in "Triomphes...". I decided to do my new flags based on this source. In this nad subsequent posts I will try to present my point of view. I will appreciate all comments from blog readers.


Pierwszy sztandar zdobyty został pod Fleurus. Belaubre przypisał go lüneburskiemu pułkowi Nettelhorst (oznaczanemu jako 1A&B). Nettelhorst szefował pułkowi do roku 1692. Potem dwa bataliony pułku dały początek dwóm regimentom piechoty - Charles (1A) i Bernstorff (1B).
Our first colour was taken at Fleurus. Belaubre attributes it to Lüneburg-Celle regiment Nettelhorst (1A&B). Von Nettelhorst led the regiment until 1692. Later two battalions of Nettelhorst become different regiments - Charles (1A) and Bernstorff (1B)

Kolejny czerwono-biały sztandar zdobyty został pod Neerwinden. Belaubre pisze wprost: "przypisywany regimentowi Königsmarck" i chodzi mu o lüneburski pułk 9B. Faktycznie, sztandar jest w kolorach heraldycznych Königsmarków. Pułkownik Königsmarck dowodził pułkiem do roku 1694.
Another red and white flag was taken at Neerwinden. Belaubre writes: "attributed to regiment Königsmarck", meaning Lüneburg regiment 9B. Indeed, red and white were Königsmarck's herladic colours. Königsmarck was a colonel of this unit until 1694.

Ciąg dalszy sztandarów spod Neerwinden. Tym razem nie mamy żadnych wątpliwości. Na sztandarze odwzorowano herb pułkownika La Motte, zatem na pewno należał do lüneburskiego regimentu 3A, przynajmniej do 1702 - roku zmiany pułkownika.
Another trophy taken at Neerwinden. In this case we have no doubts. The flag bears the coat of arms of colonel La Motte so certainly it belonged to Lüneburg regiment 3A, ale least up to 1702, when colonel changed.


W kolejnych postach przedstawie więcej hanowerskich sztandarów.
More Hanoverian colours to come in future posts.

26.05.2013

Więcej Prusaków / More Prussians

Miałem przerwę w modelarstwie, a że posty tworzyć trzeba, wkleję kilka ogólnych planów z pokazywanymi już wcześniej pułkami pruskimi. Przy okazji małe sprostowanie. W dyskusji z Kadrinazim ( http://kadrinazi.blogspot.com ) doszliśmy do wniosku, że regiment Dönhoff nie brał udziału w bitwie warszawskiej w roku 1656. Tak więc strona preussenweb.de myli się w tej materii. I jeszcze jedno uzupełnienie - pułk piechoty Holstein Beck także brał udział w bitwie pod Zentą jako część brandenburskiego korpusu posiłkowego. 
I postponed painting new figures for a while, but as blog must go on I post some general plan pictures of already presented Prussian infantry. By the way - some corrections and suplementary informations. With Kadrinazi ( http://kadrinazi.blogspot.com ) we found out that IR Dönhoff didn't participate in Warsaw battle in 1656 and that preussenweb.de page gives wrong information in this matter. I also failed to mention that IR Holstein Beck took part in battle of Zenta as a part of Brandenburg auxiliary corps.

4.05.2013

IR Dönhoff

Ciąg dalszy pruskiej piechoty z hiszpańskiej wojny sukcesyjnej - dzisiaj pułk Dönhoff, którego osiem kompanii sformowane zostało na Pomorzu i w Nowej Marchii w roku 1655 (Tessin 1655/32), i którego pierwszym szefem był niesławnej pamięci książę Bogusław Radziwiłł. Rok później regiment walczył pod Warszawą. Garnizonem jednostki w 18 stuleciu były - najpierw Kętrzyn, a następnie Gierdawa (Gerdauen, obecnie Żeleznodorożnyj w obwodzie kaliningradzkim)
IR Dönhoff
Today more pictures of WSS Prussians. Infantry regiment Dönhoff was raised in Brandenburg owned provinces of Pommern and Neumark as eight companies strong in 1655 (Tessin 1655/32). Next year it took part in the battle of Warsaw. The first chef of regiment was prince Boguslaw Radziwill, infamous in Poland for his role during Swedish "deluge". During 18th century it's garrison cities were Rastenburg (now Kętrzyn in Poland) and Gerdauen (now in Kaliningrad dictrict).
IR Dönhoff
Pułk znalazł się w składzie brandenburskiego korpusu posiłkowego, wysłanego w 1696 roku jako wsparcie armii cesarskiej walczącej z Turkami. Razem z trzema innymi batalionami odnajdujemy go w ODB bitwy pod Zentą. Podczas wojny o sukcesję hiszpańską jeden batalion pułku walczył od 1706 roku we Flandrii, biorąc udział w bitwach pod Oudenaarde i Malplaquet. Po reformie pruskiej armii regiment dostał numer "2".
IR Dönhoff
In 1696 it was sent as a part of auxiliary corps to Imperial army fighting the Turks and it took part in the battle of Zenta. During war of the Spanish succession one battalion of regiment fought in Flanders, taking part in battles of Oudenaarde and Malplaquet. When the Prussian army was reorganised, the regiment received number "two".
IR Dönhoff
Wszystkie piesze figurki malowane przez Pawła Chrzanowskiego. Kościół opisałem w poprzednim poście. 
All foot figures painted by Paweł Chrzanowski. Church was described in my previous post.

30.04.2013

IR Holstein Beck

Dzisiaj zaprezentuję Prusaków z wojny o sukcesję hiszpańską. Ostatnio przepodstawkowałem nieco oddziałów, które kiedyś pomalował mi Paweł Chrzanowski i dałem im nowe sztandary.
IR Holstein Beck
Today I post some photos of my WSS Prussians. They are my old stuff, painted for me by Paweł Chrzanowski. Recently they were rebased and provided with new flags.
IR Holstein Beck
Pieszy regiment Holstein Beck został sformowany w roku 1685 (Georg Tessin dał mu numer 1685/2). Podczas wojny o sukcesję hiszpańską pułk walczył od 1705 roku w korpusie generała Arnima, najpierw we Flandrii, a od następnego roku nad Mozelą. W 1709 roku regiment wziął udział w bitwie pod Malplaquet.
IR Holstein Beck
Infantry regiment Holstein Beck was raised in 1685 (Tessin 1685/2). During the war of Spanish succession it left for the front in 1705 as a part of general Arnim's corps, initially to Flanders, then to Moselle. In 1709 regiment took part in the battle of Malplaquet.
IR Holstein Beck
W tle kościół z Total Battle Miniatures (6mm).Wszystkie figurki Pendrakena. Malował Paweł Chrzanowski. Generała oraz kościół malowałem ja.
In the background the church from Total Battle Miniatures (6mm). All figures by Pedraken. Painted by Paweł Chrzanowski. Figure of general and model of church painted by me.

25.04.2013

Bülow

Zgodnie z traktatem podpisanym w 1702 roku pomiędzy władcą Hanoweru a rządem Anglii, pułk dragonów Bülow w sile 663 ludzi trafił na żołd angielski. Hanowerscy dragoni walczyli potem pod Blenheim (w centrum, w pierwszej linii jazdy), pod Oudenaarde (w awangardzie, pod dowództwem Cadogana) i pod Malplaquet. W tej ostatniej bitwie straty pułku wyniosły 143 zabitych i rannych, a proporzec regimentu został zdobyty przez Francuzów i uwieczniony w Triomphes - dzięki temu wiemy jak wyglądał.
According to treaty from 1702, Hanoverian dragoon regiment Bülow with paper strenght of 663 men went on English pay. Dragoons subsequently fought at Blenheim (in the first line of the cavalry centre of Marlborough's army), Oudenaarde (in the Cadogan's vanguard) and Malplaquet. In latter battle regiment lost 143 dead and wounded, and it's guidon was taken by the French, and later it's image was placed in Triomphes - this is why we know how it looked like. 
Używałem figurek Pendrakena z wojny siedmioletniej, głównie dlatego, że hanowerscy jeźdźcy spinali już poły swoich kurtek. Głowy z kolei dałem od figurek z wojny z Ligą Augsburską - kapelusze nie są jeszcze w trójkątnym kształcie. W tle stodoła z hiszpańskiej firmy Maestre Wargames.
For my regiment I used Pendraken's figures from SYW line, mainly because Hanoverian horsemen already had turnbacks. Heads were taken from LoA soldiers - hats are not yet in full tricorn shape. In the background a barn from Spanish company Maestre Wargames.

21.04.2013

Domki z wojny secesyjnej / ACW buildings


Michał przesłał mi zdjęcia kilku domków do wojny secesyjnej. Tym razem jest to skala 10mm. Po części wynika to z faktu, że skala terenu jest inna niż w przepisach do wojny o sukcesję hiszpańska, ale najważniejszym czynnikiem był charakter teatru działań. W przeciwieństwie do Europy, w Stanach niewiele było wiosek i miasteczek wokół których toczyły się walki. Przeważały tereny rolnicze lub zalesione, z rzadko rozrzuconymi zabudowaniami. Z tego powodu większość domków wystawiana będzie pojedyńczo i bez znaczenia taktycznego - jako ozdoba planszy.
Domki różnych producentów - Langtona, Pendrakena i Time Cast.
Pendraken & Time Cast
Michał sent me some pictures of ACW house models. This time it's 10mm scale. The reason is different ground scale than WSS and different character of terrain. In the US, unlike Europe there were very few villages or towns on the battlefield. Woods and farmlands were predominant, with buildings loosely placed. Because of this, most buildings on our battlefields will be placed singularly and without tactical role - as a decoration only.  
Building models from Langton Miniatures, Pendraken and Time Cast.
Langton Miniatures
Pendraken & Langton

14.04.2013

Time Cast - budynki / buildings

Dzisiaj mała prezentacja budynków do 18 wieku. Prezentowane modele wyprodukowane zostały przez firmę Time Cast i należą do linii "wojen napoleońskich". Zgodnie z modą rozpowszechnioną wśród graczy, budynki są w innej skali niż figurki - w tym wypadku 6mm. Ma to umożliwić wystawianie miejscowości składających się z większej ilości modeli.
Jeden z budynków malowałem ja, drugi (ten z murem pruskim) Michał, który niejako wyspecjalizował się w perfekcyjnym malowaniu zabudowań. Mam nadzieję, że niedługo będę mógł zaprezentować więcej modeli jego autorstwa, tym razem z okresu wojny secesyjnej.
Today a review of model buildings for 18th century.  Presented models were manufactured by Time Cast company and belong to their Napoleonic Wars line. They are different scale than figures - namely 6mm. This would allow me to use more models to represent villages
One of the buildings above was painted by me, another (the one with timber framing) is a work by our wargaming pal Michał, who is a master painter specialising in 10mm scenics. More of his works will be presented on my blog soon.
Jeszcze słowo o żołnierzach na zdjęciu. To prezentowany już wcześniej pułk heskich dragonów "Erbprinz". Od czasu ich pomalowania na rynku pojawiło się opracowanie o armii Hesji Kassel, autorstwa niezrównanego Roberta Halla. Autor prezentuje w nim proporzec rzeczonego pułku, który - co ciekawe - przetrwał do naszych czasów i znajduje się w muzeum Schloss Friedrichstein w Bad Wildungen. Nie zdziwi więc nikogo, że w zaistniałej sytuacji musiałem zmienić ten detal w swojej jednostce.
One word about figures. It's Hessian dragoon regiment Erbprinz, that was already presented on my blog. Since then new materials about Hessen Kassel army were published by famous Robert Hall. In his book the author showed also an dragoons' regimental guidon that survived and is preserved in Schloss Friedrichstein musem in Bad Wildungen. No surprise that I also had to change the guidon in my regiment.  

10.04.2013

Mundury Holendrów / Dutch uniforms


Kolejny dobry nius. Na rynku pojawiła się nowa pozycja z serii mundurów do wojny o sukcesję hiszpańską. Autorami są znani i cenieni - Robert Hall, Yves Roumegoux oraz Iain Stanford. Znam całą serię, śmiało więc mogę zakładać, że płyta będzie wspaniała - pełna informacji, szczegółowych obrazków i bogato udokumentowana.
W Europie dystrybucją zajmuje się Baccus, a w Stanach - On Military Matters.

Another good news. New CD with uniforms for war of Spanish succession was just released. It was was prepared by well known and renowned authors - Robert Hall, Yves Roumegoux and Iain Stanford. I know this series so I'm sure that the CD will be superb - full of informations, detailed ilustrations and well documented.
In Europe one can find it at Baccus, in US head for On Military Matters.

3.04.2013

Dowództwa federalne (1) / Union command stands (1)

Prezentowałem już podstawki dowódców Konfederacji, teraz czas na Unię. Tych zrobiłem na razie mniej. Regulaminowe, granatowe mundury z czarnymi mankietami i kołnierzami jakoś mnie nie pociągają. Oczywiście, gra ma swoje wymagania, więc będę musiał ich nieco naprodukować, a jak już to zrobię - pochwalę się na blogu.
gen. Crook
The time has come to present Union commanders. So far I didn't paint a lot of them. Blue jackets with black cuffs and collars don't tempt me much. Naturally, the game requirements mean that I'll have to paint more of them, and when I'll do it - I'll post them here, on my blog.
gen. Granger
Mix figurek Pendrakena, Minifigsa i Magister Militum.
Mix of figures from Pendraken, Minifigs and Magister Militum.

29.03.2013

Konfederackie dowództwa (2) / Confederate command stands (2)

Ciąg dalszy konfederackich dowództw.  Tym razem bardziej znani oficerowie: Bragg (jako dowódca armii) oraz Hardee i Polk. Malując generała Bragga korzystałem z rekonstrukcji Dona Troianiego. 
More Conderate command stands. Today - rather well known officers: Bragg (as an army commander), Hardee and Polk. General Bragg was painted using reconstruction by Don Troiani. 
gen. Bragg
Dla generała Hardee użyłem munduru, a raczej brązowego cywilnego ubrania, pokazanego w Osprey'u. Dodałem mu też chorążego ze słynnym sztandarem, który generał zaprojektował dla swoich jednostek. Tak, wiem, że nie ma żadnych dowodów, że Hardee używał tego sztandaru dla oznaczenia swojej kwatery, ale z tego co wiem, nie ma też żadnych dowodów na to, że go nie używał. W tej sytuacji decyzja była prosta.
For general Hardee I used an uniform, or rather brown civil suit, shown in Osprey book. I also added a standard bearer with famous "full moon" flag, designed by Hardee for units of his corps. I know that there is no evidence that general ever used it as his personal guidon, but I also know that there is no evidence to the contrary. So I did it without hesitation.
 
gen. Hardee
Trudniej było z biskupem Polkiem. Większość książek pokazuje go w szatach kościelnych. Oczywiście mogłem go pomalować w regulaminowym mundurze generała konfederacji, ale to wydało mi się rozwiązaniem sztampowym. Przeczytałem gdzieś, że Polk pojawiał się często w bluzie myśliwskiej i gdy znalazłem w necie rysunek generała w brązowej bluzie z niebieskimi mankietami postanowiłem skopiować ten ubiór na mojej figurce. Polk także dostał swój sztandar, z krzyżem - jak na duchownego przystało.
I've encountered more problem with bishop Polk. Most boks show him wearing church robes. Naturally, I could paint him in regulation uniform of Confederate general, but it seemed to me too trivial. I've read somewhere that Polk often wore a hunting dress, so when I found in the net a picture of general wearing brown hunting shirt with blue cuffs, I decidet to copy it on my figure. Polk also got his flag, not surprisingly with cross.
gen. Polk
Mix figurek Pendrakena, Minifigsa i Magister Militum.
Mix of figures from Pendraken, Minifigs and Magister Militum. 


23.03.2013

Konfederackie dowództwa (I) / Confederate command stands (I)

Nasze przepisy do wojny secesyjnej wymagają wystawienie podstawek dowódców. Brygadierzy reprezentowani są przez pojedyńcze sylwetki oficerów, dowódcy dywizji i korpusów przez podstawki z dwiema figurkami, a sztaby armii przez 3-4 figurki na podstawce. Ja oczywiście postanowiłem, że nie będę malował byle jakich postaci, ale zrobię figurki konkretnych oficerów, sprawujących komendę nad oddziałami walczącymi na zachodzie (robię jednostki tylko z frontu zachodniego). Wymagało to nieco zabawy z greenstuffem, no i efekt jest taki, na jaki pozwalają moje umiejętności, ale było warto.
gen. Walker
Our ACW rules require command bases. Brigadiers are represented by single figures, division and corps commanders by two figures on a base and army commanders by 3-4 figures. Of course, I decided not to do random officers but to paint specific generals active on Western theather (all my units come from the West). It required a bit of work with greenstuff and the effect corresponds my abilities, but finally I'm rather pleased with it. 
gen. Hindman
Mix figurek Pendrakena, Minifigsa i Magister Militum. 
Mix of figures from Pendraken, Minifigs and Magister Militum.

22.03.2013

Nareszcie ! / Finally !

Dzisiejszy dzień zaczął się od dobrej wiadomości. Po latach oczekiwań, Pendraken opublikował zdjęcia "greenów" (a raczej "grey'ów") nowej kawalerii do wojny z Ligą Augsburską. Figurki wyglądają ślicznie. Oczywiście trzeba będzie włożyć nieco pracy by dostosować je do wojny o sukcesję hiszpańską, ale to detal. Ważne że temat znowu ruszył.
Więcej informacji na forum Pendrakena: ( forum ).


Good news today. Finally, after years of delay, Pendraken showed us pics of "greens" (or rather "greys") of their new cavalry figures for war of the League of Augsburg. It would take some effort to adapt them to WSS but never mind, we are back in business.
More information on Pendraken's forum
 

14.03.2013

Co Sobieski robił na Leopoldsbergu

Josef von Führich, Messe auf dem Leopoldsberg
Napisałem ostatnio małą recenzję książki "Zenta 1697" wydanej przez Infort Editions. Starałem się wskazać kilka błędów, które znalazłem w książce, w nieśmiałej nadziei, że przynajmniej te kilka osób, które czytają tego bloga nie przyswoją fałszywych informacji o moim ulubionym okresie historycznym. Pozostała jeszcze jedna kwestia. Na stronie 40 znajduje się krótki biogram księcia Eugeniusza Sabaudzkiego. Zacytowany został fragment jego wspomnień, dotyczący odsieczy wiedeńskiej. Przepisuję go słowo w słowo:

"Sobieski kazał odprawić mszę w kościele w Leopoldsberg, układając swoją broń na kształt krzyża. Polacy, którzy się tam wspieli, nie wiem dlaczego, atakowali jak głupcy, ale walczyli jak lwy".

Przede wszystkim, Leopoldsberg to wzgórze, więc może lepiej brzmiałoby "w kościele na Leopoldsbergu". Ale to nie koniec kontrowersji. Nie ukrywam, że książę Eugeniusz to moja ulubiona postać tego okresu, a powyższy cytat przedstawia go w mało sympatycznym świetle. Wygląda bowiem na to, wielki wódz skrzywdził nieco w swych wspomnieniach naszych rodaków. Poza tym, pamiętam ten fragment pamiętników i wydawało mi się, że brzmiał on nieco inaczej. Sprawdźmy więc po kolei.

Jako źródło autor książki podaje amerykańskie wydanie pamiętników księcia Eugeniusza w tłumaczeniu Williama Mudforda, wydane w 1811 roku. Wydanie to można znaleźć w sieci. Omawiany fragment brzmi tak:
Sobiesky celebrated mass with his arms folded like a cross, in the church of Leopoldsberg. The Poles, who had climbed up thither, I know not why, descended like fools, and fought like lions. 

Aha, wiadomo już skąd wzięła się przynajmniej część nieporozumienia. Ale tylko część.  Zajrzyjmy do francuskiego oryginału. Tam stało to tak:
Sobiesky servit la messe, les bras en croix, dans l'église du Léopoldsberg. Les Polonais, qui y avaient été grimpés, je ne sais pourquoi, en descendirent comme des fous, et se battaient comme des lions. 

Kilka słów wyjaśnienia:
Servir la messe to służyć do mszy (jako ministrant).
O ile arms ma w języku angielskim kilka znaczeń, to bras po francusku oznaczają jedynie ręce, ramiona.
Francuskie słowo fou nie oznacza głupca.

Ja przetłumaczyłbym to w następujący sposób:
Sobieski służył do mszy, z rękami rozłożonymi na kształt krzyża, w kościele na Leopoldsbergu. Polacy, którzy nie wiem po co tam się wspięli, nacierali jak szaleni i bili się jak lwy.

Prawie to samo, ale sens jakby nieco inny.

Na marginesie - mój post dotyczył tłumaczenia tekstu, a nie opisanego w nim wydarzenia. Nie znam się na odsieczy wiedeńskiej, więc gdyby ktoś (Kadrinazi ?) zechciał mi wyjaśnić w którym to kościele Sobieski uczestniczył we mszy i jaką nazwę nosiło wzgórze, na którym to się działo, będzie mi bardzo miło.